Współcześnie, jako studenci i nauczyciele wiemy coraz więcej o osobach w spektrum autyzmu oraz budujemy z nimi relacje. Pomyśl o Twoich dotychczasowych doświadczeniach związanych z osobami ze spektrum autyzmu. Jak się czułeś w kontakcie z osobą w spektrum? Co myślałeś o takiej osobie? Niech przywołane doświadczenie będzie punktem wyjścia. Wyjdźmy wspólnie naprzeciw neuroróżnorodności i przekonajmy się, co możemy zrobić, aby polepszyć funkcjonowanie uczniów w spektrum autyzmu w placówce oświatowej.

,,Co Ty, jako pedagog lub przyszły pedagog możesz zrobić, żeby edukacja stała się realnie włączająca?”

AUTYZM Z PERSPEKTYWY NEURORÓŻNORODNOŚCI
   Według obowiązujących klasyfikacji diagnostycznych DSM-V (od 2013 roku) oraz ICD-11 (od 2021 roku) nie rozróżniamy osób autystycznych oraz osób z Zespołem Aspergera, ale mówimy o osobach w spektrum autyzmu. Dążymy również do tego, aby nie postrzegać autyzmu, jako choroby, ale spojrzeć na niego przez pryzmat neuroróżnorodności – określenia oddającego różnorodność funkcjonowania ludzkich mózgów. Różnice występują m.in. w sferach takich jak towarzyskość, uczenie się, uwaga. Powołując się na normę statystyczną, największą ilość osób w społeczeństwie możemy nazwać neurotypowymi – o neurologicznej typowości, podczas gdy osoby neuroatypowe stanowią mniejszość. W tą neuroatypową mniejszość wpisują się osoby w spektrum autyzmu. Jako rozwijające się społeczeństwo chcemy włączać, a nie wykluczać mniejszości. Dotyczy to również, a może przede wszystkim, oświaty.

 EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA
    Na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji i Nauki znajdziemy definicję edukacji inkluzyjnej. Jest ona „rozumiana (…) jako podejście w procesie kształcenia i wychowania, którego celem jest zwiększanie szans edukacyjnych wszystkich osób uczących się poprzez zapewnianie im warunków do rozwijania indywidualnego potencjału (…).” Co Ty, jako pedagog lub przyszły pedagog możesz zrobić, żeby edukacja stała się realnie włączająca? Zacznij od osobistych przekonań o osobach w spektrum autyzmu. Przywołaj sytuację, o której pomyślałeś na początku. Może doświadczyłeś pozytywnej, ubogacającej relacji z osobą w spektrum. Jeśli tak, to dziel się tym doświadczeniem z innymi. Może czułeś się skrępowany, co mogło wynikać z niewiedzy lub niezrozumienia. Na szczęście przekonania, które budują się w nas na bazie doświadczeń życiowych znajdują się w strefie naszego wpływu.

,,Jako nauczyciele i studenci zmieniając nasze postrzeganie osób neuroatypowych oraz uwzględniając ich potrzeby, otwierajmy się na ubogacającą wzajemność relacji międzyludzkich”.

POZNAJ JE
    Nawet, jeśli nie miałeś do tej pory kontaktu z osobą w spektrum autyzmu lub Twoje doświadczenia oceniasz, jako negatywne, warto to zmienić. Za pośrednictwem Instagrama, Facebooka lub Twittera możesz zapoznać się z treściami publikowaną przez Asię, Adelę czy Idę. Możesz przeczytać książki polecane przez osoby neuroatypowe. Są to m.in. „Mózg autystyczny” T. Grandin, „Neuroplemiona” lub „Autyzm” S. Silberman (różne wydania), „Pieśń plemienia goryli” D. Prince-Hughes. Jeśli Twój ulubiony sposób na relaks to Netflix and chill – obejrzyj serial „Atypowy” lub program „Miłość w spektrum”. Jednak najcenniejszym doświadczeniem będzie realne spotkanie z drugim człowiekiem. Taką możliwość stwarza wolontariat rówieśniczy organizowany przez lubelską Fundację Aplha. Jest on skierowany do osób w wieku 18-30 lat. Więcej szczegółów znajdziesz [tutaj]  

 RODZIC JAKO ESKPERT SWOJEGO DZIECKA
   Naturalną konsekwencją zmiany myślenia jest wprowadzanie zmian w otoczeniu. Jeśli jako nauczyciel masz kontakt z uczniami w spektrum autyzmu spróbuj spojrzeć na ich rodziców, jako ekspertów, którzy znają swoje dziecko i chcą jego dobra. Jednym z narzędzi, które możesz wykorzystać jest indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). To dokument opracowywany dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych przez zespół: rodziców dziecka, pedagogów, psychologa, innych specjalistów, z którymi współpracuje placówka oświatowa. Czasem rodzice uczniów w spektrum autyzmu zamiast być równorzędnymi partnerami w zespole, zostają pominięci. Nie wspominając już o niepytaniu nastoletnich uczniów o ich potrzeby. Jako nauczyciel stwórz rodzicom bezpieczną przestrzeń do wymiany informacji nt. dziecka, a także uwzględnij perspektywę starszych uczniów. Zadbaj o spokojne warunki omówienia poszczególnych punktów IPET-u, aby znaleźć wspólne rozwiązania – dostosowania odpowiadające realnym potrzebom konkretnego ucznia.

 W relację między osobami wpisana jest wzajemność. Dotyczy to każdego człowieka niezależnie od jego neurologicznej typowości. Osoby w spektrum autyzmu również odczuwają i myślą wchodząc w kontakt z innymi ludźmi. Jako nauczyciele i studenci zmieniając nasze postrzeganie osób neuroatypowych oraz uwzględniając ich potrzeby, otwierajmy się na ubogacającą wzajemność relacji międzyludzkich.

Tekst: Julia Stasiak
Zdjęcie: Aleksandra Skorżyńska-Surowiec

Zobacz również: Artykuł ,,Uczysz się od dziecka”